پل سازی در دوره سلجوقیان

پل سازی در زمان سلجوقیان
یکی از بزرگترین و مقتدرترین سلسله هایی که بعد از اسلام در این کشور حکمفرمایی کرد و مهمترین ممالک اسلامی را تحت فرمان یک دولت در آورد ، سلسله سلجوقی بود . پادشاهان این سلسله گر چه ایرانی نژاد نبودند ولی وقتی مرکز اقتدارشان در ایران شد ، خلق و خوی و منش ایرانیان را پذیرفتند و به خصوص اینکه سیاست ، قدرت و مدیریت رجال مهمی چون نظام الملک اساس حکومت آنان را به وجود آورده بود .

(( در ایام وزارت وی بود که راهها آباد گردید ، پلها ساخته شد و انهار خراب مجددا” به جریان افتاد )) هر چند از پلهای این دوره کمتر به جای مانده و آنچه نیز در حال حاضر دیده می شود باز زنده سازی و مرمت پلهای قبلی بوده است ، لیکن اسناد و مدارک معتبری در دست است که روشن می کند در دوره سلجوقیان پل سازی نیز از اهمیت خاصی برخوردار بوده است .

طبق نوشته این بلخی ، در دوره سلجوقیان ، امرا و والیان منصوب ، در احداث پل و تعمیر آن همت شایان نموده اند . منجمله اتابک جلال الدین چاولی که از طرف سلطان محمود سلجوقی والی فارس بود بند قصار را بر روی رودخانه کربال احداث و پل بند رودخانه را مجرد را پس از خرابی چندین ساله تعمیر کرد .

شهاب الدین عبد الله معروف به حافظ ابرو مورخ معروف قرن هشتم و نهم در دربار تیموری در کتاب خود ضمن توصیف بلوکات هرات از پل بزرگی نام می برد که در دوره سلجوقیان احداث شده است . وی می نویسد :

(( بر روی رود هرات پلی به عظمت بسته اند ، در زمان حکومت سلطان سنجر در خراسان به تاریخ سنه خمس و خمسمانه آن را نیز پل بابل خوانند .))

پل ضیاءالملک
پل ضیاءالملک

یکی دیگر از آثار مهم دوره سلجوقی که بنا به شواهد زیاد در همین دوره احداث گردیده ، پل ضیاءالملک است که بقایای پایه های ویرانه آن در ۲۰ کیلو متری  نخجوان بر روی رودخانه ارس دیده می شود . در کتب و تواریخ متعدد از این پل به نام پل ضیاء الملک  نخجوانی نام برده شده که در نزدیکی قلعه گرگر بر سر راه مرند و پانزده میلی نخجوان واقع بوده و به وسیله ضیاء الملک که خود اهل نخجوان و وزیر سلجوقیان بود ، با استفاده از موقعیت و قدرت خود ساخته شده است . ))

شرف الدین علی یزدی که همراه تیمور گورکانی در سال ۷۸۸ از روی این پل عبور کرده و از عظمت و زیبائیش سخن رانده پل را بدین صورت توصیف کرده است :

(( پل ضیاء الملک در جولاه قنطره ایست که در زیر آبگون گردون و آسمان بوقلمون طاق و بی همتا افتاده و کسی نظیر آن را در جهان ندیده و نشان نداده چه در ولایت نخجوان به قرب قریه جولاه که در آنجاها از دامنه کوهی می گذرد و پلی از سنگ تراشیده در نهایت استواری و استحکام و نهایت همواری و نظام بنوعی ساخته و پرداخته اند که مهندس عقل و ادراک از مشاهده آن حیران می ماند و از جمله دو طاق آن چنان عالی و وسیع افتاده که عرض یکی شصت ذرع بل  زیاده می باشد و دیگری که قدری تنگ تر است در وقت بی آبی به تحقیق رسیده پنجاه و پنج گز شرعی بود و هنگام طغیان آب سیل از طاق بزرگتر که وصل به کوه است می گذرد و فراز آن چنان به کوه پیوسته که زیر آن خالی مانده کاروانسرایی ساخته اند و هر طرف پل دروازه ها از سنگ بر آورده اند بغایت مرغوب و نهایت خوب بر افراخته اند .))

حمد الله مستوفی نیز در کتاب خود از این پل یاد می کند و تصریح می نماید که پل مزبور به وسیله ضیاء الملک نخجوانی ساخته شده است .

این مطلب را هم ببینید
رایج ترین اصطلاحات معماری که باید بدانید

طبق نوشته خواند میر، پل ضیاء الملک در سال ۶۸۷ هجری توسط دو نفر به نام محمد دواتی و قرابسطام مرمت گشته است .

این پل به مرور زمان رو به ویرانی رفت تا اینکه شاه عباس آن را در جنگهای عثمانی همزمان با تخریب جلفا ویران کرد .

از پلهای مرمت شده در این دوران می توان به پل شهرستان اشاره کرد. از آنجا که در ایام حکمرانی سلاطین سلجوقی و پیش از آن محله شهرستان در اصفهان از نقاط اعیان نشین و دولتی بوده و با توجه به اینکه تنها پل ارتباطی زاینده رود همین پل بوده از طرف امراء آن زمان مرمت گردیده است .

,

Related Posts

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

این فیلد را پر کنید
این فیلد را پر کنید
لطفاً یک نشانی ایمیل معتبر بنویسید.

فهرست