بایدها و نبایدهای ساخت موتورخانه

موتورخانه یکی از بخش های مهم و مرکزی هر ساختمان به شمارمی رود که تجهیزات و اجزای بسیاری را در خود جای می دهد. برای ساخت و داشتن موتورخانه ای حرفه ای لازم است نکات مهمی را در نظر گرفته و از همان ابتدای پروژه ساخت، تمامی اصول و نکات اساسی در فرآیند اجرای موتورخانه را رعایت کنیم. در این مطلب قصد داریم به بررسی بایدها و نبایدهای ساخت موتورخانه بپردازیم و اطلاعاتی را درباره عملیات طراحی و اجرای این بخش از ساختمان در اختیار شما عزیزان قرار دهیم.

طراحی نقشه محل قرارگیری تاسیسات موتورخانه

در هر زمینه کاری، داشتن نقشه اولیه باعث می شود، که یک پیش زمینه کلی از کاری که قرار است انجام شود در ذهن ما شکل بگیرد؛ بنابراین برای شروع کار داشتن یک طرح کلی از پروسه پیش رو، یکی از نکات اصولی کار محسوب می شود. از آنجایی که موتورخانه ها دارای تجهیزات و اجزای بسیاری هستند، بهتر است پیش از انجام  هرکاری برای ساخت موتورخانه، به طراحی نقشه محل قرارگیری تاسیسات موتورخانه پرداخته شود.

طراحی و عرضه نقشه تاسیسات موتورخانه پیش از آغاز عملیات ساخت، سبب صرفه جویی در زمان می شود و باعث می شود که از قبل طبق برنامه ریزی از پیش تعیین شده تمامی کارها پیش روند و طی روند اجرای موتورخانه، محل قرارگیری تمامی تجهیزات مربوط مشخص و معین شده باشد.

از دیگر فواید طراحی نقشه های سه بعدی پیش از دست به کار شدن برای ساخت موتورخانه این است که با انجام اینکار یک طرح کلی  از تعداد لوله ها و اتصالات مورد نیاز، محل دقیق استقرار تجهیزات موتورخانه، پیش بینی مسیر لوله کشی و محل نصب شیرآلات را در اختیار ما قرار دهد و باعث می شود علاوه بر ذخیره زمان، در سایر مسائل هم بهینه سازی و صرفه جویی شود.

تعیین محل مناسب جهت استقرار تجهیزات موتورخانه

انتخاب محل مناسب جهت ساخت موتورخانه یکی از اصول اساسی در فرآیند ساخت می باشد. محل استقرار تجهیزات موتورخانه با توجه به اندازه ساختمان تعیین می شود. اگر ساختمانی که می خواهیم برای آن شروع به ساخت موتورخانه کنیم کوچک باشد و مساحت آن کم باشد، در نظر گرفتن یک اتاق جهت قرارگیری تجهیزات می تواند کافی باشد اما اگر قرار است موتورخانه برای یک مجتمع یا ساختمان با مساحت بالا ساخته شود، نیاز است که یک فضای بزرگ و یا چند اتاق جهت انجام این کار در نظر گرفته شود.

مساحت مناسب جهت ساخت موتورخانه

به طور معمول، مساحت فضایی که برای تعبیه موتورخانه در نظر گرفته می شود حدود ۴ تا ۹ درصد سطح کل زیر بنا را شامل می شود. در رابطه با ارتفاع موتورخانه می توان گفت که ارتفاع این بخش تحت هیچ شرایطی نباید به کمتر از ۲۴۰ سانتی متر برسد و علاوه براین باید به محل قرارگیری تجهیزات موتورخانه نسبت به یکدیگر دقت شود.

مناسب ترین محل جهت استقرار تاسیسات موتورخانه  برای ساختمان های مسکونی در زیرزمین و طبقات منفی ساختمان می باشد زیرا در صورت رخ دادن آتش سوزی، از زمان شروع آتش سوزی تا هنگامی که عملیات خاموش کردن آتش آغاز شود، خطر کمتری جان ساکنین و سایر طبقات ساختمان را تهدید می کند.

در دسترس بودن و وجود فضای کافی

از دیگر نکات مهمی که در انتخاب فضای مناسب برای ساخت موتورخانه مطرح می شود، در دسترس بودن آن است، به این معنی که موتورخانه باید جایی قرار بگیرد که چه در هنگام مراحل اولیه ساخت و چه با گذشت زمان و زمان نیاز تجهیزات به سرویس و نگهداری، دسترسی به تجهیزات آن راحت باشد.

در صورتی که هنگام پایه گذاری های ابتدایی موتورخانه محل مناسبی را برای آن در نظر نگیریم و موتورخانه در فضایی قرار بگیرد که امکان انتقال و دسترسی به تجهیزات در آن سخت باشد، در شرایطی  که در یکی از اجزای به کار رفته در موتورخانه مشکل و نقصی ایجاد شود، به دلیل عدم دسترسی مناسب به  تجهیزات و ناتوانی در انتقال آنها نمی توان به رفع مشکل ایجاد شده پرداخت و می توان گفت در چنین حالتی عملا موتورخانه از کار می افتد.

اصول اجرایی در ساخت موتورخانه

بعد از طراحی نقشه و تعیین نمودن محل قرارگیری موتوخانه در ساختمان نوبت به رعایت اصول اجرایی می رسد. اصول اجرایی یکی دیگر از مراحل مهم در فرآیند ساخت موتورخانه است زیرا در صورتی که شما نقشه مناسبی جهت استقرار تجهیزات طراحی کرده باشید و محل قرارگیری موتورخانه را در بهترین فضای ممکن انتخاب کرده باشید، اما در قسمت اجرایی نتوانید اصول و نکات ضروری را پیاده سازی کنید، تمامی زحمت های شما هدر می شود.

بنابراین باید در نظر داشته باشید، که نکات اجرایی در ساخت موتورخانه را دست کم نگیرید و با دقت به عملی کردن آنها بپردازید. یکی از موارد مهمی که در بخش اجرایی ساخت موتورخانه مطرح می شود، در نظر گرفتن این نکته است که موتورخانه جهت عملکرد خود به بهترین شکل ممکن، نیاز به تهویه مناسب دارد.

در نظرگرفتن تهویه مناسب برای موتورخانه

تهویه مطبوع موتورخانه به این معنی است که در موتورخانه جهت انتقال گازهای سمی حاصل از سوخت تجهیزات، بستر مناسبی فراهم باشد. همانطور که می دانید هر چیزی برای سوختن احتیاج به حضور سه ماده دارد که ما آن را به نام مثلث احتراق می شناسیم. این مثلث احتراق شامل سه عامل گرما، سوخت و اکسیژن می باشد به این معنی که برای داشتن شعله حضور این سه عامل ضروری است. مشعل یکی از تجهیزات به کار رفته در موتورخانه است که نقش بسزایی را در این تاسیسات ایفا می کند و برای انجام کار خود و ایجاد شعله به هوای آزاد و اکسیژن احتیاج دارد؛ بنابراین از دیگر دلایلی که می گوییم تهویه مطبوع در موتورخانه از عوامل مهم به شمار می رود؛ همین فراهم کردن اکسیژن مورد نیاز تجهیزات جهت سوختن است.

به طور کلی می توان اظهار داشت که تهویه مطبوع موتورخانه به دو دلیل از اهمیت بالایی برخوردار است. یکی به دلیل تامین کردن هوای آزاد و اکسیژن مورد نیاز تجهیزات جهت سوختن و دیگری به دلیل وجود مسیر مناسب برای دفع و انتقال گازهای سمی و ذرات ناخالص حاصل از سوختن تجهیزات و اجزای به کار رفته در موتورخانه است.

نصب تجهیزات روی فونداسیون

نکته دیگری که در مرحله اجرایی ساخت موتورخانه باید به آن دقت شود، این مورد است که تمامی تجهیزات به کار رفته در موتورخانه باید بر روی فونداسیون نصب و قرار داده شوند زیرا در غیر این صورت سبب بروز مشکلات فراوانی خواهند شد. برای مثال؛ چیلر یکی از اجزای به کار رفته در سیستم مرکزی موتورخانه است که در حین کار به طور مداوم ضربه می زند و ثابت نیست، در صورتی که چیلر به طور مناسب بر روی فونداسیون نصب نشده باشد، به مرور زمان و براثر وارد کردن ضربه های متوالی به کف زمین، باعث ترک برداشتن کف و در نهایت از کار افتادن چیلر خواهد شد و ممکن است عملکرد سایر دستگاه های مجاور را هم به خطر بیاندازد.

بنابراین در حین اجرای نقشه طراحی شده برای سیستم موتورخانه باید این نکته را در نظر داشته باشید که از نصب تجهیزات روی زمین خودداری کنید. برای قرار دادن و نصب تجهیزات روی فونداسیون از بتن استفاده می کنند و پیش از نصب کردن آنها در جایگاه خود، محل مورد نظر را بتن ریزی می کنند و در مرحله بعد تجهیزات را بر روی محل بتن شده راه اندازی می کنند.

چگونگی قرارگیری پمپ ها در موتورخانه های حرفه ای

از دیگر موارد قابل توجه در مرحله اجرایی موتورخانه در نظر داشتن محل مناسب جهت نصب پمپ ها می باشد. پمپ های نصب شده در موتورخانه باید نسبت به سایر تجهیزات در محل بالاتر قرار بگیرند؛ به این صورت که از سطح زمین فاصله داشته باشند.

دلیل ضروری بودن اینکه پمپ ها باید با مشخص کردن فاصله معین نسبت به سطح زمین نصب شوند این است که ممکن است کف شور که یکی از تجهیزات به کار رفته در موتورخانه است ممکن است دچار نشتی یا گرفتگی شود که باعث می شود آب کف موتورخانه را گرفته و مقداری بالا بیاید، در چنین شرایطی اگر پمپ ها در تماس با سطح زمین باشند و در ارتفاع بالاتر نسبت به کف موتورخانه نصب نشده باشند، تمام افرادی که در تماس با موتورخانه هستند را خطر برق گرفتگی تهدید می کند.

ایجاد دسترسی به کانال رایزر در مرحله اجرایی ساخت موتورخانه

از مهم ترین نکات در مرحله اجرایی در نظر گرفتن دسترسی مناسب و آسان موتورخانه به کانال های رایزر می باشد. کانال های رایز به مجموعه ای از لوله ها گفته می شود که شامل یک لوله انبساط، لوله رفت و برگشت آب گرم مصرفی، لوله رفت و برگشت آب سرد مصرفی، لوله رفت و برگشت رادیاتور یا فن کویل، لوله برج خنک کن و لوله های هواگیری می باشند. رایزر به محل عبور این دسته از لوله ها از قسمت موتورخانه به آخرین واحد ساختمان و پشت بام می گویند و به این دلیل تعبیه شده اند که آب گرم شده در موتورخانه طی سریع ترین زمان ممکن به واحدها برسد و از هدر رفتن و پرتی انرژی جلوگیری شود.

نحوه صحیح نصب اگزوز بویلر

نکته دیگری که در راه اندازی موتورخانه باید به آن توجه کنید معین کردن مسیری با کم ترین پیچیدگی و پیچ و خم برای اگزوز بویلر یا دیگ چدنی می باشد. بویلر و دیگ تجهیزاتی هستند که در اثر فرآیند آن ها دود و گازهای سمی تولید می شود؛ به همین دلیل باید دودهای حاصل از احتراق آنها به فضای بیرون منتقل شود. جهت هدایت این گازهای سمی به سمت بیرون مانند پشت بام از لوله ها  استفاده می کنند، در صورتی که این لوله ها مسیر پرپیچ و خمی را بگذرانند و برای خروج دودها فاصله افقی طولانی ای را طی کنند،  در طی مسیر دچار افت فشار خواهند شد. در صورت افت فشار در مسیر لوله ها گاز خروجی سبب به وجود آمدن رطوبت در اگزوز شده و باعث ایجاد خوردگی در کانال های خروجی و در نهایت منجر به احتراق می شود.

دسترسی سریع به کنتورهای آب و گاز در اجرای موتورخانه حرفه ای

یکی دیگر از عوامل موثر در ساخت موتورخانه ای حرفه ای، توجه به امکان دسترسی راحت برای انتقال آب سرد ورودی از کنتور و گاز مصرفی شهری می باشد. در فرآیند انتخاب محل مناسب برای ساخت موتورخانه  باید دقت  کنید که موتورخانه را خیلی دور از کنتورهای آب و گاز راه اندازی نکنید. در شرایطی که موتورخانه با فاصله زیادی نسبت به کنتورهای آب و برق شهری نصب شود، آب سرد مصرفی مورد نیاز موتورخانه به سختی وارد تجهیزات می شود و این امر در نهایت منجر به تشدید افت فشار گاز و آب می شود؛ بنابراین در هنگام تعیین محل مناسب برای موتورخانه دقت کنید که در نزدیک ترین حالت ممکن با کنتورهای آب و برق باشد.

تعیین صحیح محل چاه جذبی موتورخانه

از بایدهای ساخت موتورخانه می توان به این مورد اشاره کرد که در موتورخانه هایی که در طبقات منفی قرار دارند حتما باید فضایی جهت کندن چاه جذبی در کف موتورخانه اختصاص گیرد. علت ایجاد چاه جذبی در موتورخانه این است که آب حاصل از تعمیرات ثانویه موتورخانه و همچنین آبی که برای شست وشوی موتورخانه به کار می رود به وسیله این چاه به سمت سفره های زیرزمینی منتقل می شود. در نظر گرفتن فضایی جهت کندن این چاه در موتورخانه های واقع  در طبقات منفی از امور واجب است زیرا در صورت جمع شدن آب کف موتورخانه  ممکن است آب به تجهیزات موتورخانه نفوذ کرده و منجر به اتصالی دستگاه ها و آتش سوزی و برق گرفتگی شود.

چاه ارت در فرآیند راه اندازی موتورخانه

چاه ارت یکی از عوامل موثر در کاهش خطرات برق گرفتگی در موتورخانه می باشد. همانطور که همگی ما می دانیم برق و الکتریسیته خاصیت کشندگی دارد، به همین دلیل است که تمامی تجهیزات برقی ساختمان باید دارای محافظ کنترل جان باشند. از مزایای چاه ارت به کارگیری محافظ کنترل جان می توان به ذکر این نکته پرداخت که در صورت تماس اعضای بدن با برق باعث می شوند که جریان برق در کوتاه ترین زمان ممکن قطع شود تا خطری جان ساکنین و سرویسکاران موتورخانه را تهدید نکند.

جهت جلوگیری از برق گرفتگی افراد در موتورخانه و کاهش خطرات ناشی از آن تجهیزات تابلوهای برق موتورخانه را توسط یک سیم به چاه ارت انتقال می دهند و درون چاه را با نمک و آب پر می کنند. چاه ارت جریان برق را به درون زمین هدایت می کند و خطر برق گرفتگی را رفع می کند.

دستورالعمل های مهم در بخش دودکش موتورخانه

بخش دودکش موتورخانه از قسمت های مهم برای ساخت موتورخانه ای کارآمد و حرفه ای می باشد. یکی از نکاتی که در مرحله اجرای دودکش موتورخانه باید به آن توجه کنید این است که دودکش موتورخانه باید به نحوی نصب شود که نسبت به بالاترین قسمت ساختمان هم ۲ تا ۶ متر بالاتر باشد تا گازهای خارج شده از آن در تماس با ساکنین ساختمان نباشد و نمای ظاهری ساختمان را خراب نکند.

از عوامل قابل توجه دیگر در اجرای دودکش موتورخانه  عدم استفاده از زانوی ۹۰ درجه در مسیر دودکش است. دقت کنید که مسیر دودکش ساختمان به هیچ عنوان نباید به شکل U تنظیم شود و در طی این مسیر نمی توان از زاویه حاده استفاده کرد.

در صورتی که ارتفاع ساختمان زیاد باشد به طوری که لوله دودکش در یک ارتفاع مشخصی سرد شود و موفق نشود دود را تا بالا منتقل کند، راه حل شما این است که باید حرارت و گرما را در طول لوله به شکل سطحی و موضعی افزایش دهید تا دود به کلاهک دودکش برسد.

به اندازه طول و قطر دودکش توجه کنید، زیرا اگر دودکش از اندازه مورد نیاز ما بزرگ تر باشد در این شرایط سرعت دود دچار افت می شود و به اصطلاح  دستگاه ها را خفه می کنند و اگر اندازه دودکش باریک باشد، سرعت دود افزایش پیدا می کند و باعث ایجاد سرو صدا و لرزش می شود.

نکات مهم در نصب و نگهداری تجهیزات موتورخانه

موتورخانه قلب ساختمان است و از تجهیزات و اجزای مختلفی تشکیل شده است. در واقع عملکرد صحیح این دستگاه ها است که می تواند وظیفه موتورخانه را به انجام برساند. نصب و نگهداری تجهیزات موتورخانه ها امری بسیار ضروری می باشد زیرا اگر این کارها به درستی انجام نشود، به دلیل مرکزی و مشاع بودن سیستم موتورخانه تمامی ساکنین و واحدهای یک ساختمان دچار مشکل خواهند شد.

وسایل به کار رفته در سامانه گرمایش و سرمایش مرکزی
در این بخش می خواهیم به معرفی تجهیزات به کار رفته در این سیستم های مرکزی بپردازیم و بدانیم که هر یک از این اجزا در تاسیسات موتورخانه چه وظیفه ای را بر عهده دارند و چه نقشی را ایفا می کنند. اجزای اصلی به کار رفته در موتورخانه شامل موارد زیر می شوند:

بویلر یا دیگ

بویلر یا دیگ یکی از تشکیلات به کار رفته در موتورخانه می باشد، که وظیفه گرم کردن آب و منتقل نمودن آن به مصرف کننده ها را برعهده دارد. در هنگام نصب و قراردهی دیگ ها باید به این نکته دقت کنید که حداقل فاصله بین دو دیگ باید یک متر باشد و حداقل فاصله بین انتهای دیگ تا دیوارها باید ۲ متر و ۳۰ باشد، زیرا به دلیل شکل ظاهری اگزوز که جهت انتقال راحت تر گاز خروجی به بیرون به ته دیگ نصب می شود، فضای کافی برای انجام نصب اگزوز خروجی وجود داشته باشد. به دلیل اینکه مشعل در قسمت جلویی دیگ قرار می گیرد، باید فاصله جلوی دیگ با مشعل هم ۱ متر باشد.

مشعل موتورخانه

مشعل دستگاهی است که مواد مورد نیاز برای سوختن و ایجاد شعله را فراهم می کند و باعث تولید انرژی گرمایی و حرارت می شود که این حرارت و انرژی در سیستم گرمایشی موتورخانه مورد استفاده قرار می گیرد. مشعل ها بسته به نوع منبع سوختی که به کار می گیرند باعث تولید شعله می شوند و وظیفه آنها در موتورخانه تولید گرمایش و ایجاد شعله است. مشعل ها بسته به نوع سوختی که مصرف می کنند به دو نوع مشعل گازی و گازوئیلی دسته بندی می شوند. به دلیل تفاوت در نوع سوخت آنها باید هنگام تعمیر سیستم مشعل موتورخانه دقت شود و این کار توسط افراد حرفه ای صورت گیرد.

چیلر

چیلر از سیستم های سرمایشی موتورخانه به حساب می آید و وسیله ای است که وظیفه آن خنک کردن آب و ارسال آب خنک شده به هواسازها و فن کوئل ها می باشد. به طور کلی چیلرها به دو نوع چیلر تراکمی و جذبی تقسیم بندی می شوند.

منابع انبساط

منبع انبساط وظیفه تنظیم  و کنترل فشار اضافی موجود در سیستم را برعهده دارد. این نوع منابع در دو نوع منبع انبساط باز و منبع انبساط بسته تولید و عرضه می شوند. منبع انبساط در موتورخانه انبساط آب موجود در موتورخانه را به خود جذب کرده و از افزایش فشار آب در سیستم جلوگیری می کند.

اهمیت نصب و راه اندازی موتورخانه توسط افراد ماهر

همانطور که گفته شد موتورخانه از بخش  های مهم و اساسی ساختمان به شمار می رود و به دلیل مرکزی بودن این سیستم درصورتی که کوچکترین مشکلی در نحوه عملکرد تجهیزات موتورخانه پیش آید، تمامی واحدهای ساختمان را درگیر می کند به همین دلیل است که باید نصب و نگهداری موتورخانه توسط افرادی انجام شود که تخصص و تجربه کافی برای انجام این کار را دارند.

امروزه، بیشتر موتورخانه ها به صورت سنتی اجرا می شوند و مراحلی که در ابتدای مقاله برای ساخت موتورخانه حرفه ای گفته شد را طی نمی کنند. اما کارشناسان و سرویسکاران شرکت فنی و مهندسی شرکت تاسیسات تهویه راگا پیش اقدام جهت راه اندازی موتورخانه به تهیه نقشه اتوکد و نقشه سه بعدی می پردازند و این نقشه ها را در اختیار پرسنل راه اندازی موتورخانه قرار می دهند، زیرا اینکار باعث کاهش پرتی لوازم مصرفی، پیش رفتن سریع کار و صرفه جویی در زمان می شود.