پل سازی در دوره افشاریه –
هر چند در دوره صفویه در تسطیح راهها و ایجاد آن و احداث پلها کوشش زیادی به عمل آمد لیکن در دوره افشاریه که فرمانروایان آن در فکر کشور گشایی و سرکوب شورشها و کشمکشها و اختلافات بودند توجهی چندانی به ایجاد راه و پل سازی مبذول نشد . علیرغم اینکه در پاره ای از کتب و سفرنامه ها چون سیرالمتاخرین نسبت به راه سازی و نحوه نگهداری آن در این دوره گزافه گویی شده ، در میان آثار و بناهای به جای مانده از این عهد کمتر به نام پل بر می خوریم . شاید تنها اثری که از پلهای زمان افشاریه در دست است، عکسی باشد که عبد الله قاجار عکاس مخصوص ناصر الدین شاه قاجار از نمای پل ارغوان شاه در داخل کلات نادری برداشته و در زیر عکس نوشته شده است :
(( جای سرباز را در توی دو پایه پل ساخته اند سه اتاق سرباز نشین هم روی پل است . جای صاحب منصب که عبارت از دو اتاق بر رود دهنه جنب کوه دست راست ساخته شده و جنبین پل دو برج است . این محل با صفا و بهترین نقاط کلات است .))
پل سازی در دوره زندیه
به علت آرامش نسبی که در دوره زندیه به وجود آمد ، تلاشهایی به همت پادشاه زند و امرا و حکام ولات برای آبادی و عمران صورت گرفته و کم و بیش آثار مهمی از پلهای این دوره در گوشه و کنار کشور به یادگار مانده است . مانند پل رودخانه خشک در شیراز که از مستحدثات کریم خان زند است ،پل صلوات آباد که دارای کتیبه و سنگ نبشته ای مورخ ۱۱۸۴ هجری و از آثار دوره کریم خان زند می باشد . و پل خاتون خوی که متون تاریخی احداث آن را به جعفر خان دینبلی حاکم خوی در دوره زندیه نسبت می دهند .
پل سازی در دوره قاجاریه
در زمان حکومت سلاطین قاجاریه حوادث ناگواری در ایران روی داد که منجر به ضعف کشور و تجزیه بخشهایی از آن و متزلزل شدن اساس استقلال ایران شد. بروز جنگهای متعدد ، بی لیاقتی پادشاهان ، بی نظمی امور ، خیانت و نفاق امرا و کارگزاران دربار باعث شد که وقت پادشاهان مستبد و هوسران صرف جنگها و یا خوش گذرانی درباریان و ایجاد حرمسرای خویش شود . به همین جهت اقدام مهمی در زمینه اصلاحات کشور صورت نگرفت و اکثر راهها همان راههایی بودند که پیش از آن در زمان صفویه ساخته شده بود . بر اساس آنچه که در متون تاریخی و سفرنامه های این دوره آمده است تنها در زمان کوتاه صدارت میرزا تقی خان امیر کبیر ، چند راه معدود ساخته شد و جاده ها و پلهای قدیمی نیز مرمت گردید . منجمله راههای که در دوره قاجاریه احداث شد دو راهی بود که تهران را از راه رشته کوههای البرز به مازندران مرتبط می ساخت .
یکی از این راهها راه تهران چالوس بود که ناصر الدین شاه مهندس گاستکرخان را مامور ساختنم این راه کرد . ابتدای راه مزبور منظریه شمیران بود که پس از عبور از تنگ درور پایین قلعه توچال شهر ستانک ، میدانک و نساء، شاه پل ، گچسر ، آیینه بندان ، هزار چم ، پل اوشان به یابوده می رسید و سپس از آنجا ، دو راه می شد راه اصلی به چالوس و راه فرعی به کلاردشت می رفت . از پلهای مهم این جاده می توان به شاه پل ، پل آیینه بندان ، پل شوراونک ، پل اوشان اشاره کرد .
راه دیگری که تهران را به مازندران مربوط می کرد راه هراز بود که در همان مسیر شاه عباسی که به مرور از بین رفته بود ساخته شد .
محمد حسن خان اعتماد السلطنه در سال ۱۲۹۲ از راه مزبور عبور کرده و در خاطرات خود می نویسد :
(( راه سابق به قدری تنگ بود که قاطر با پیاده نمی توانست عبور کند اما حالا طوری ساخته شده که کالسکه و عرابه بخوبی می تواند گذشت … فقط در هشت فرسخ آن پنج هزار ذراع پل سازی شده است .))
این راه به مرور از بین رفته و تنها در بعضی نقاط آثاری از آن مشهود است .
بعد از مرگ امیر کبیر اکثر راهها و پلهایی که در زمان قاجاریه آباد بود و یا نشانه ای از اصلاحات امیر کبیر داشت به علت اهمال مسئولین وقت رو به ویرانی نهاد . با این احوال حکومت وقت قادر نبود راسا” نسبت به ایجاد راههای مناسب اقدام کند . ساختن راهها را به موسسات و شرکتهای مختلف داخلی و خارجی واگذار کرد . منجمله راه تهران – قم بود که در سال ۱۲۶۲ به دستور علی اصغر خان اتابک با انعقاد قرار دادی احداث آن به عهده یک شرکت خارجی گذاشته شد و عوارض آن نیز به این شرکت تعلق گرفت . علت احداث این راه این بود که با انحراف رود شور و رود مسیله از دریاچه نمک به حوض سلطان ، راه قدیمی صفوی به زیر آب می رفت . در راه جدید پلهایی ایجاد گردید که می توان از پلهای عسگر آباد ، پل حوض سلطان و … نام برد .
راههای دیگری نیز چون راه اردبیل به آستارا ، راه باج گیران قوچان مشهد ، راه بندر انزلی به قزوین ، قزوین به همدان ، راه تهران – اراک و پلهای وابسته به آن به وسیله شرکتهای داخلی و خارجی ساخته شد .
در جنگ بین الملل اول نیز که بیگانگان بیطرفی ایران را نقض کردند ، برای انجام عملیات نظامی به ایجاد راههای متعدد و پلهای بزرگ و کوچک مبادرت کردند .
علاوه بر آن گاهی از طرف حکام محلی و افراد خیر نیز به دلایل مختلفی احداث پل صورت می گرفت و یا به مرمت آن اقدام می شد که به چند نمونه آن اشاره می شود .
پل آصف الدوله در جاده کرج به اشتهارد ، پل لوشان از آثار ناصر خان گرجی ، پل میرزا آقا خان نوری در نور ، پل محمد حسن خان در بابل ، پلهای سه گانه زنجان ، پل خان زنیان، پل دالکی از مستحدثات مشیرالملک . اغلب این پلها یا در شهرها و یا در مسیر راههای کاروانرو ساخته شد .
