در این مقاله که در وب‌سایت کمک معمار منتشر شده است، به تفصیل در مورد پیشینه و تاریخچه گازرسانی در کشور ایران مطالعه خواهیم کرد و نگاهی عمیق به توسعه و تغییرات این حوزه در طی زمان خواهیم انداخت.
در ابتدای قرن بیستم، وقتی که ایران هنوز به فناوری‌های مدرن آشنا نشده بود، مردم این سرزمین برای تأمین حرارت خانه‌ها، پخت و پز غذا، و روشنایی شب، به معتبرترین منابع انرژی وابسته بودند: هیزم و نفت. نفت، با ویژگی‌هایی که داشت، بلافاصله مورد توجه و استقبال قرار گرفت، به خصوص در مناطقی که دسترسی به آن آسان‌تر بود.
نفت، در طول مدت نسبتا کوتاهی، جای خود را در هر خانه و خانواده‌ای باز کرد. از اجاق‌هایی که غذا را بر روی آن می‌پختند تا چراغ‌هایی که شب‌ها محیط را روشن می‌کردند، همگی به این منبع انرژی وابسته شدند. حتی وسایلی نظیر بخاری‌ها و سماورها، که با نفت کار می‌کردند، به سرعت در میان جامعه رواج پیدا کردند و با زندگی روزمره مردم ایرانی همراه شدند. با این وجود، استفاده از نفت نیز مشکلات خود را داشت. بوی تند و ناخوشایندی که موقع سوختن از آن منتشر می‌شد، به همراه دیگر دردسرهایی که باعث می‌شد بسیاری از مردم به دنبال جایگزین‌هایی برای آن باشند.
انتقال و استفاده از گاز در گذشته ایران:
در زمان‌های دور، استخراج گاز به عنوان یک منبع انرژی بسیار متداول نبود. به همین دلیل، گازی که در سر چاه‌ها یا پالایشگاه‌ها به دست می‌آمد، به دلیل نبود دانش و فناوری مناسب برای استفاده از آن، مستقیما به هوا می‌پرداخت و سوزانده می‌شد.
اما تغییرات در دهه ۴۰ شمسی آغاز شد. برای نخستین بار، تصمیم گرفتند که گاز استخراج شده از میدان نفتی گچساران را به مرودشت فارس انتقال دهند تا در کارخانه‌ای برای تولید کود شیمیایی استفاده شود. برای این منظور، خط لوله‌ای با قطر ۱۰ اینچ و به طول ۲۱۵ کیلومتر، از گچساران به سمت شیراز ساخته شد.
همچنین در همان دهه، یک پروژه بزرگ‌تر نیز اجرایی شد: خط لوله‌ای به طول ۱۱۰۰ کیلومتر از پالایشگاه بیدبلند خوزستان تا شوروی سابق. این خط لوله، فرصتی برای گازرسانی به چندین شهر مهم ایران از جمله شیراز، اصفهان، کاشان، قم و تهران فراهم آورد. با آغاز گازرسانی به این شهرها، استفاده از کپسول‌های گاز در میان مردم رواج یافت و بسیاری از وسایل خانگی نیز به گازسوز تغییر پیدا کردند.
وضعیت گازرسانی در دهه ۵۰ ایران
در دهه ۵۰ شمسی، ایران در حوزه گازرسانی با پیشرفت‌ها و چالش‌هایی مواجه شد. طرح‌هایی برای کشیدن لوله‌های گاز در مناطقی از شیراز و اصفهان با موفقیت به اجرا درآمدند، اما در آن زمان، نفت همچنان به عنوان سوخت اصلی در خانه‌های ایرانی شناخته می‌شد و تجهیزات مبتنی بر گاز نیز به نسبت محدود بودند. علاقه‌مندی به گازرسانی بیشتر متمرکز بر واحدهای صنعتی بود.
بعد از جنگ تحمیلی، بازسازی‌ها در سطح کشور شروع شد. ایده‌ای به وجود آمد که چرا از گاز طبیعی، که یک منبع انرژی ارزان و محیط‌زیستی است، برای تأمین نیازهای روزانه ایرانی‌ها استفاده نشود؟ این فرصت را برای مردم فراهم آورد تا از وابستگی به نفت خارج شوند، حتی می‌توانستند از استفاده‌های پرمشقت کپسول‌های گازی نیز دوری کنند.
سال ۱۳۵۴ شاهد احداث خط لوله ۱۱۰ کیلومتری بود که از خط اصلی لوله در قم جدا شد و به سمت تهران پیش رفت. هدف، تأمین گاز برای واحدهای صنعتی در پایتخت بود. در آن دوران، برخی از شهرهای بزرگ ایران از خطوط لوله پلی اتیلن گاز برخوردار نبودند. تأمین گاز برای کلیه مشترکان خانگی تهران یک پروژه عظیم و هزینه‌بر بود. اما تا سال ۱۳۵۷، تعداد قابل توجهی از واحدهای صنعتی، تجاری و حتی خانگی به شبکه گازرسانی متصل شدند.
گازرسانی در دهه‌های ۶۰ و ۷۰:
پس از انقلاب اسلامی و در آستانه پایان دهه ۶۰، ایران در مسیری جدید قرار گرفت. در این دوره، وابستگی به شرکت‌های خارجی برای مواردی چون محاسبات، نقشه‌کشی و اجرای پروژه‌های گازرسانی کمتر شد. ایرانیان با افتخار و اراده محکم، پروژه‌های گازرسانی را به دست گرفتند، در تلاش برای تامین رفاه بیشتر برای هموطنان خود. به همین خاطر، دهه ۷۰ به عنوان دهه‌ای پربرکت با “نعمت گاز” در تهران و بسیاری از شهرهای دیگر ایران شناخته شد.
در آن زمان‌ها، صدای ماشین‌آلات حفاری در کوچه‌ها به گوش می‌رسید. مردم با شوق به سمت کوچه می‌روفتند و زمین کنده شده برای قرار گرفتن لوله‌های گازرسانی را می‌دیدند. این پیشرفت، نمادی از تغییرات مثبت و آینده‌ای روشن برای خانوارها بود. پس از مدتی، خانه‌ها با لوله‌های گاز مجهز شدند، مردم برای اتصال به شبکه گاز هزینه می‌پرداختند و لذت استفاده از منبع انرژی پاک و ارزان را تجربه می‌کردند.
اما تغییر فقط در آشپزخانه‌ها محدود نشد؛ وسایل خانگی با فناوری جدید که بر اساس گاز کار می‌کردند، جای خود را در خانه‌ها پیدا کردند. زندگی با این نعمت جدید، زندگی‌ها را تحت تأثیر قرار داد، آنچنان که روزهایی که انسان‌ها با بشکه‌های نفت و بخاری‌های نفتی مواجه بودند، یا همچنین با دغدغه تامین کپسول‌های گاز، به تدریج به یادماندنی‌های گذشته تبدیل شدند.
گسترش شبکه گازرسانی در دهه ۸۰ و تأثیرات آن در دهه ۹۰:
دهه ۸۰، دوره‌ای بود که شاهد تحولات بزرگ در صنعت گازرسانی ایران بودیم. خطوط لوله‌های جدید با طول‌های فراوان در سراسر کشور احداث شدند، و باعث شد شبکه گازرسانی با یک رونق فوق‌العاده گسترش یابد. نه تنها شهرهای بزرگ، بلکه شهرهای کوچک‌تر و حتی روستاهای دورافتاده از این نوآوری بهره‌مند شدند.
با ورود به دهه ۹۰، شبکه گازرسانی نه تنها به عنوان یکی از موفق‌ترین پروژه‌های پس از انقلاب اسلامی مطرح شد، بلکه به سمبلی از افتخار و توانمندی کشور در حوزه‌ی توسعه و ابتکارات صنعتی تبدیل گردید. این پیشرفت، رفاه و آسایش بیشتری به زندگی مردم داد و نقش مهمی در تحقق عدالت اجتماعی ایفا کرد، به ویژه با توجه به تامین نیازهای گرمایشی و پخت و پز خانواده‌های مختلف. برجسته‌ترین ویژگی این پروژه، استفاده از توان و منابع داخلی و نیروی انسانی ایرانی بود، که نشان‌دهنده استقلال و خودکفایی کشور در این حوزه شد.
پیشرفت‌های گازرسانی در ایران و آرمان‌ها برای آینده:
اکنون در ایران، بیش از ۱۲۰۰ شهر و حدود ۳۲ هزار روستا به نعمت گاز دسترسی دارند، نمایان‌گر رونق بی‌سابقه‌ای در زمینه گازرسانی است. وقتی نگاهی به درصدها داریم، متوجه می‌شویم که نزدیک به ۹۸ درصد از شهرها و ۸۸ درصد از روستاهای کشور به این امکانات مدرن وصل شده‌اند.
وضعیت فعلی نشان‌دهنده یک پیشرفت چشمگیر است؛ اما همچنان چشم‌اندازی روشن و امیدوارکننده برای آینده در افق می‌درخشد. با همت‌های بلند و تلاش‌های پایدار، انتظار می‌رود که طی ۲ یا ۳ سال آتی، همگان در گوشه و کنار ایران عزیز، از نعمت گاز در خانه‌هایشان بهره‌مند شوند. این همت و انگیزه برای تکمیل پروژه‌های گازرسانی در سراسر کشور، بی‌پایان نیست و ادامه خواهد یافت تا هر خانواده ایرانی بتواند از این نعمت طبیعی بهره‌برداری کند.
منبع: gazresaan.com
